Tag: Biodiversiteit

Ongeveer gelijktijdig met de start van deze website hebben we een huis kunnen kopen met ongeveer 3500m² grond erbij. Ons doel is deze 35 are de komende jaren om te turnen naar een natuurtuin waarbij er ruimte is voor allerlei wilde vogels en andere dieren. De voortgang hiervan houden we bij en delen we in een terugkerende blog met jullie. In deel acht bepreken we de winter en de start van de lente!

1 december 2024 – 22 april 2025

Hondsdraf (De Natuur van hier) — Hondsdraf bloeit rijkelijk in het kruidenrijke gazon (De Natuur van hier)

In deel VII van Natuurtuin in ontwikkeling bespraken we het groeiseizoen van 2024. Vele hoogtepunten kwamen daarin voorbij: het bezoek van podcastmaskers Tjif en Tjaf, de (waarschijnlijke) geboorte van een haas en de vondst van een prachtige boomkikker! Ook in deze periode zijn er weer een aantal hoogtepunten te benoemen.

Winter

Te starten in de winter. Alhoewel de winter meestal een vrij rustige periode is, is er toch altijd wel wat te beleven. Allereerst hebben we nog wat extra aanplant gedaan. We hebben de gemengde haag nog een stukje verder uitgebreid. Soorten die we hiervoor hebben gebruikt zijn rode kornoelje (Cornus sanguinea), wilde peer (Pyrus communis) en diverse rozensoorten. Dit stuk haag willen we vrijuit laten uitgroeien zodat er een robuuste struweelhaag ontstaat met een diversiteit aan bloemen en vruchten.

Daarnaast hebben we in het weiland nog twee fruitbomen (kersen) aangeplant. In totaal staan er nu vier fruitbomen in het weiland en begint er langzaam een hoogstamboomgaard te ontstaan. In combinatie met een kruidenrijk grasland eronder hopen we een plek vol leven en diversiteit te creëren.

De bloemen die gedurende het seizoen op verschillende plekken in de natuurtuin hebben gebloeid, hebben we de hele winter laten staan. Deze uitgebloeide bloemen hadden wat ons betreft nog een leuke sierwaarden en boden daarnaast nog voedsel aan overwinterende zangvogels, zoals distelvinken. Het zaad van onder andere de kaardenbollen was aan het einde van de winter volledig uit de zaadhoofden verdwenen.

Duizendblad (De Natuur van hier) — De uitgebloeide bloemen van duizendblad (lniks) en kaardenbol (rechts) bleven de hele winter staan (De Natuur van hier)

Kaardebol (De Natuur van hier) — De uitgebloeide bloemen van duizendblad (lniks) en kaardenbol (rechts) bleven de hele winter staan (De Natuur van hier)

Als je denkt dat er in de winter niets te beleven is in een natuurtuin, dan heb je het mis. Met behulp van de wildcamera hebben we veel dieren weten vast te leggen die dankbaar gebruikt maakte van onze natuurtuin. Omdat ze hier voedsel kunnen vinden, of simpelweg omdat ze hier een veilige rustplek konden vinden. Op veel landerijen om ons heen was al het gras voor de winter kort gemaaid, waardoor dieren zoals hazen geen schuilplekken hebben. Door stukken gras en kruiden te laten staan, konden deze dieren hier altijd een veilige plek vinden. Onderstaand een greep uit de soorten die zich deze winter voor de wildcamera hebben laten zien.

Gewone bosmuis (De Natuur van hier) — Een greep uit de collectie dieren die zich voor de wildcamera lieten zien. V.l.n.r.: een bosmuis met een walnoot, een haas in de sneeuw, een jagende steenmarter en de kerkuil in de schuur (De Natuur van hier)

Haas (De Natuur van hier) — Een greep uit de collectie dieren die zich voor de wildcamera lieten zien. V.l.n.r.: een bosmuis met een walnoot, een haas in de sneeuw, een jagende steenmarter en de kerkuil in de schuur (De Natuur van hier)

Lees ook: tips voor het aanleggen van een natuurtuin

Lente

Na een lange winter (voor ons gevoel althans), waren dan uiteindelijk toch de eerste tekenen van de lente zichtbaar. Vroege bloeiers zoals gele kornoelje en sleedoorn kwamen in bloei en het eerste vogelgezang was duidelijk hoorbaar. De droge en relatief warme periode in maart zorgde ervoor dat alles in een stroomversnelling kwam en binnen no-time zaten er weer bladeren aan de bomen en struiken.

Om de ontwikkeling van raaigrasland naar kruidenrijk grasland wat te versnellen hebben we ervoor gekozen een aantal stroken in het grasland in te zaaien. We hebben deze stroken ingezaaid met een streektuinenmengsel van Streektuinen. Hier hebben ze speciale mengsels afgestemd op de verschillende streken in ons land. Zo sluit het perfect aan op het omliggende landschap. In ons geval is dit het Limburgse Maasstreek mengsel geworden. Inmiddels is het zaad aan het kiemen, we zijn heel benieuwd hoe het zich dit jaar gaat ontwikkelen. De bedoeling is dat het zich de komende jaren geleidelijk door de rest van het grasland gaat ontwikkelen.

Pinksterbloem (De Natuur van hier) — Het maaien en afvoeren van de laatste jaren begint zijn vruchten af te werpen. Het aandeel kruiden in het grasland is aanzienlijk aan het stijgen (De Natuur van hier)

Hondsdraf en paardenbloem (De Natuur van hier) — Het maaien en afvoeren van de laatste jaren begint zijn vruchten af te werpen. Het aandeel kruiden in het grasland is aanzienlijk aan het stijgen (De Natuur van hier)

Van nature zijn er dit jaar ook al een stuk meer kruiden in het grasland te vinden, ten opzichte van vorig jaar. Op sommige stukken is pinksterbloem in grote getale op aan het rukken. Daarnaast verspreiden paardenbloem, kruipende boterbloem en fluitenkruid zich ook steeds meer. Op een enkele plek is zelfs knoopkruid zich spontaan aan het vestigen. Het gaat dus de goede kant op met de kruiden!

Distelvink (De Natuur van hier) — Een distelvink doet zich te goed aan een uitgebloeide paardenbloem (De Natuur van hier)

Lees ook: vinken in Nederland – deel I

Vlinders

De kruiden in het gras hebben een positief effect op de fauna in onze tuin. Naast vogels (zoals distelvinken die op het zaad afkomen) maken insecten dankbaar gebruik van de nectar in de bloemen. Een van de opvallendste en kleurrijkste groep binnen de insecten zijn de vlinders. Deze zijn dit voorjaar erg actief in onze natuurtuin.

Landkaartje (De Natuur van hier) — Door de vele kruiden in het grasland wordt de natuurtuin druk bezocht door vlinders (v.l.n.r.: landkaartje, gehakkelde aurelia, klein geaderd witje (De Natuur van hier)

Gehakkelde aurelia (De Natuur van hier) — Door de vele kruiden in het grasland wordt de natuurtuin druk bezocht door vlinders (v.l.n.r.: landkaartje, gehakkelde aurelia, klein geaderd witje (De Natuur van hier)

Qua witte vlinders laten regelmatig het klein koolwitje en het klein geaderd witje zich zien. Een enkele keer hebben we ook het groot koolwitje gezien. Van de gele vlinders hebben we zo af en toe de citroenvlinder in de tuin gehad. Daarnaast waren er ook nog een aantal oranje vlinders die we in de tuin zijn tegengekomen. Heel veel dagpauwogen zien we in de tuin, maar ook soms een landkaartje en een enkele keer de gehakkelde aurelia. Tot slot zien we op het moment regelmatig het bont zandoogje en hebben we één keer een blauwtje gezien. Deze was echter maar zeer kort in de tuin en hebben we helaas niet lang genoeg kunnen bekijken om te weten welk blauwtje het was.

Resultaten

In totaal hebben we nu 502 soorten flora (spontaan ontwikkeld, dus niet aangeplant of ingezaaid) en fauna gezien in onze tuin. Enkele bijzondere waarnemingen deze periode zijn de gegroefde haarwaterroofkever (vrij algemeen), de harige springspin (vrij algemeen) en de gevlekte wolzwever (vrij algemeen).

2025-04 soortenoverzicht natuurtuin (De Natuur van hier) — Natuurtuin overzicht, april 2025 (De Natuur van hier)

Lees ook: reptielen in Nederland

Waar je ook bent op onze aarde, overal kom je andere soorten organismen tegen. Ieder ecosysteem kenmerkt zich door zijn eigen soorten planten, dieren, schimmels en bacteriën. De aarde herbergt een uniek soortenrijkdom, waarvan inmiddels door wetenschappers zo’n 2,1 miljoen soorten zijn beschreven. Er wordt geschat dat er in totaal 8,7 miljoen soorten organismen op onze aarde rondlopen. Waar komen al deze soorten vandaan? Vervullen ze allemaal een rol? Hebben wij als mens baat bij zo een grote soortenrijkdom? In deze blog lees je meer over het begrip biodiversiteit en waarom het de moeite waard is deze te beschermen.

Bever — *De bever zorgt, door het bouwen van dammen, voor een verandering in het landschap, wat de biodiversiteit in een gebied vaak verhoogt*

Wat is biodiversiteit?

Biodiversiteit kunnen we het beste omschrijven als de verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied of op een bepaalde plek. Deze plek kan een kleine waterpoel zijn, jouw achtertuin, de Serengeti of de Atlantische oceaan. Alle dieren, planten, schimmels en bacteriën die daarin samenleven zien we als de biodiversiteit van dat gebied.

Maar naast alle organismen die in een gebied leven, vallen er onder biodiversiteit nog een paar dingen. Grofweg kunnen we biodiversiteit verder onderverdelen in drie samenhangende functies:

Soortendiversiteit;
Ecosysteemdiversiteit;
Genetische diversiteit.

Onder soortendiversiteit verstaan we dus alle organismen die in het gebied leven, zoals hiervoor al beschreven. Met ecosysteemdiversiteit wordt de verscheidenheid aan ecosystemen (lees hier meer over de diensten die ecosystemen ons bieden), in een bepaald gebied bedoeld. Genetische diversiteit is het verschil in genen binnen een soort. Een hoge genetische diversiteit is essentieel voor een duurzaam voortbestaan van een soort in een bepaald gebied.

*Het regenwoud kent een hoge biodiversiteit*

Deze functies zijn onderling met elkaar verweven en de toe- of afname van de ene functie heeft meteen gevolgen voor de andere twee functies. Zo geldt bijvoorbeeld: hoe hoger de ecosysteemdiversiteit, hoe meer soorten zich er thuis voelen, dus hoe hoger de soortendiversiteit. En wanneer de genetische diversiteit van een soort zo laag is (door bijvoorbeeld isolatie), kan dit tot gevolg hebben dat de soort in dit gebied uitsterft, met als gevolg dat de soortendiversiteit afneemt.

Lees ook: waarom bouwen bevers dammen?

Profijt van biodiversiteit

Als je het nieuws een beetje volgt, dan zie je vaak berichten voorbij komen dat de biodiversiteit sterk afneemt en dat soorten massaal uitsterven. Maar waarom is dit belangrijk en waarom zien wetenschappers dit als een slecht teken? Het uitsterven van soorten is toch van alle tijden?

Dat klopt, echter de mate waarin de biodiversiteit afneemt is dusdanig dat dit zeer verontrustend is. Het probleem zit hem erin dat men zich niet realiseert wat de waarde is van een hoge biodiversiteit. Als je er iets langer over nadenkt zul je inzien dat we als mensheid gebaat zijn bij een hoge biodiversiteit.

Neem nou bijvoorbeeld de ontwikkeling van medicijnen. Voor bijna een kwart van de hele productie van medicijnen gebruiken we plantaardige stoffen , ook wel kruidengeneeskunde genoemd. Het gewoon sneeuwklokje wordt bijvoorbeeld gebruikt bij bestrijding van alzheimer en wordt verder onderzocht om te gebruiken tegen aids, en koriander wordt gebruikt bij maagproblemen en gewrichtspijn.

Het gewoon sneeuwklokje wordt gebruikt in de genezing van Alzheimer. — *Het gewoon sneeuwklokje wordt gebruikt in de genezing van Alzheimer*

Daarnaast gebruiken we ook dierlijke stoffen. Slangengif gebruiken we bijvoorbeeld om bloedverdunners uit te schakelen wanneer iemand (die bloedverdunners gebruikt) hevige bloedingen krijgt.

Naast het vervaardigen van medicijnen, gebruiken we natuurlijke producten ook op ander manieren. We gebruiken hout voor meubels en bouwconstructies, halen vers drinkwater uit bronnen en ademen schone lucht in door de miljoenen soorten planten, bomen en struiken die zuurstof produceren.

Bio-mimicry

Ook gebruiken we naast fysieke natuurlijke producten ook ideeën en technieken die bepaalde diersoorten toepassen. Dit fenomeen noemen we bio-mimicry. Zo is de vorm van vliegtuigen afgeleid van vogels voor een optimale aerodynamica en zo min mogelijk luchtweerstand. Klitteband is afgeleid van de klitplant en zo wordt het schild van de stenocara-kever onderzocht om een systeem te bedenken om water uit de lucht op te vangen.

Een van de belangrijkste en bekendste voorbeelden van een gunst van biodiversiteit is toch wel de bestuiving van bloemen. Insecten, bijen in het bijzonder, zorgen ervoor dat we op grote schaal plantaardig voedsel kunnen vervaardigen. Van de 115 belangrijkste voedselgewassen die we verbouwen zijn 87 gewassen afhankelijk van de bestuiving door bijen. Naast onze voedselgewassen zou ook het merendeel van de wilden bloemen uitsterven (domino-effect).

Naast bestuiving hebben insecten nog een andere belangrijke rol. Ze ruimen (samen met andere diersoorten) dode dieren en ontlasting op, wat de verspreiding van ziekten en plagen tegen gaat.

Als je je dan realiseert dat eenderde van alle insectensoorten met uitsterven wordt bedreigd, dan besef je vast dat we met vuur spelen als we niet ingrijpen.

Achteruitgang van biodiversiteit

Zoals in het vorige hoofdstuk al duidelijk werd, gaat de biodiversiteit de laatste decennia met grote stappen achteruit. Sommige wetenschappers spreken al dat we op de vooravond staan van een zesde massa-extinctie. Hierbij sterft minimaal de helft van alle levende soorten in een relatief kort tijdsbestek uit. De laatste keer dat dit plaatsvond was toen de dinosauriërs uitstierven door een meteorietinslag. Dit keer zou de mens de oorzaak zijn van de massa-extinctie.

Maar wat doen we dan fout waardoor planten- en diersoorten zo massaal uitsterven? Een van de grootste problemen is natuurlijk dat we met zoveel zijn. We moeten overal ergens wonen en dat zorgt ervoor dat deze verstedelijking de natuur steeds verder terugdringt en versnippert. Omdat we met zoveel zijn, consumeren we natuurlijk ook heel veel. We kappen regenwouden om sojavelden aan te planten voor het voedsel van vee en gewassen telen we op een dusdanige monocultuur dat er letterlijk geen ruimte is voor andere soorten, hectares aan één stuk.

Ontbossing is een van de oorzaken van de desastreuze achteruitgang van biodiversiteit. — *Ontbossing is een van de oorzaken van de desastreuze achteruitgang van biodiversiteit*

Onze drang om de wereld rond te gaan

Doordat we als soort constant in beweging zijn, stoten we per persoon zo’n 4,4 ton CO₂ uit per jaar. Door deze CO₂uitstoot warmt de aarde op, smelten pool- en ijskappen en wordt het weer steeds extremer. Als gevolg van deze factoren zijn er steeds vaker bosbranden, verbleken volledige koraalriffen en stijgt de zeespiegel waardoor er naar verhouding steeds minder land beschikbaar is.

Het constant bewegen heeft nog een ander nadeel met zich meegebracht. In het verleden hebben we soorten gevangen en op andere plekken uitgezet (voornamelijk voor de jacht of fokkerij), hebben we zaden door middel van onze kledij verspreid en hebben we allerlei soorten zeedieren meegenomen met het ballastwater van schepen. Dit heeft ervoor gezorgd dat exotische dieren zijn ingeburgerd en hier de lokale soorten hebben weten te verdringen of ernstig bedreigen. Bekende invasieve exoten zijn de Amerikaanse rivierkreeft, Japanse duizendknoop en de Amerikaanse stierkikker. Deze vormen alle een zeer grote bedreiging voor de inheemse soorten.

Tenslotte hebben we met onze jacht en overbevissing ervoor gezorgd dat soorten als de tijger, neushoorn en tonijn met uitsterven worden bedreigd.

Lees ook: wat zijn invasieve exoten?

Behoud van biodiversiteit

Nu is het zaak om de dingen die we fout hebben gedaan om te draaien. Maar dat lukt niet zomaar. We zijn gewend geraakt aan het leven wat we hebben gecreëerd, waarbij er nauwelijks aandacht wordt besteed aan consumptie, afval en aan de druk die we uitoefenen op natuurgebieden.

Dat besef lijkt er nu langzaam te komen. We gaan steeds bewuster leven (zeker de jongste generaties) en dat is een van de belangrijkste stappen die we kunnen nemen. Daarbij helpt het ook dat het steeds vaker lukt om waarde aan natuur te hangen. Dit zorgt ervoor dat beleidsmakers steeds meer de noodzaak inzien van gezonde, aaneengesloten natuurgebieden en het toepassen van groen in steden. Dit heeft als gevolg dat dieren steeds meer stepping stones in steden krijgen en corridors hebben om tussen natuurgebieden te trekken, waardoor de biodiversiteit weer toe zal nemen.

*Stadsparken zijn ideale elementen om de biodiversiteit in steden te verhogen en doen uitstekend dienst als steppingstones voor soorten tussen natuurgebieden.*

Conclusie

We weten niet welke bacterie-, schimmel, plant- en diersoorten nog belangrijk zullen zijn in de toekomst en welke soorten een uitvinding blijken te zijn om ons leven weer aangenamer te maken. Of welke soorten de natuurlijke stoffen bevatten op de nu nog ongeneesbare ziektes. Er ligt een enorme schatkist aan potentiële medicijnen en innovatie oplossingen in onze achtertuin en alleen dat al zou genoeg reden moeten zijn om het te beschermen.

Natuurtuin in ontwikkeling – deel VIII