Natuurlijke tuinen zijn niet af zonder één of meerder inheemse struiken. Veel dieren, zoals insecten (bijen, hommels, vlinders), zoogdieren (egels) en vogels zijn in meerder opzichten afhankelijk van deze planten. Struiken (ook wel heesters genoemd) bieden daarnaast privacy en zorgen ervoor dat je tuin body krijgt. In alle opzichten mogen deze multifunctionele planten dus niet ontbreken in je tuin of op je erf. In deze blog geven we onze 8 beste tips voor inheemse struiken in een diervriendelijke tuin.
Inhoudsopgave
- Waarom zijn inheemse struiken belangrijk?
- 1. Gele kornoelje (Cornus mas)
- 2. Wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus)
- 3. Sporkehout (Rhamnus frangula)
- 4. Hondsroos (Rosa canina)
- 5. Eenstijlige meidoorn (Crateagus monogyna)
- 6. Sleedoorn (Prunus spinosa)
- 7. Gelderse roos (Viburnum opulus)
- 8. Gewone vlier (Sambucus nigra)
- Overzichtstabel
- Kant-en-klaar pakket
Waarom zijn inheemse struiken belangrijk?
Inheemse struiken/heesters zijn onmisbaar in een natuurlijke tuin. Je moete deze struiken zien als multifunctionele planten die bijna alle dieren in je tuin wat te bieden hebben. Het dichte struikgewas zorgt ervoor dat zangvogels er veilig in kunnen broeden. Een struweelhaag van meerdere inheemse heesters is ideaal voor egels en ander zoogdieren. Sommige heesters bloeien rijkelijk, wat een walhalla is voor insecten zoals bijen, hommels, zweefvliegen en dagvlinders. Daarnaast zijn sommige struiken uitstekende waardplanten voor tal van nachtvlinders. Tot slot krijgen veel heesters na de bloei nog bessen, die vaak erg in trek zijn bij vogels zoals lijsters (merels, zanglijsters, koperwieken, etc.), spreeuwen en in sommige gevallen zelfs de bijzondere pestvogel! Redenen genoeg dus om zelf ook aan de slag te gaan met inheemse struiken/heesters in je tuin!
1. Gele kornoelje (Cornus mas)
De eerste inheemse struik, of heester, die we bespreken is gele kornoelje. Een belangrijke heester voor de natuur, omdat de stuik al vroeg in het jaar bloeit. Tussen februari en april verschijnen de gele bloemen op de nog kale takken (gele kornoelje is niet wintergroen). In deze periode bloeien nog weinig andere planten en struiken, waardoor vroeg vliegende bijen en andere insecten de broodnodige nectar kunnen vinden in de bloemen van gele kornoelje.
Gele kornoelje wordt tot 6 meter hoog, maar kan prima gesnoeid worden wanneer deze te groot zou worden. Snoeien is echter niet noodzakelijk, heb je de ruimte dan kun je de struik het beste laten groeien. Gele kornoelje stelt weinig eisen aan de standplaats, maar heeft wel een lichte voorkeur voor kalkhoudende grond. De heester staat het liefst op een plekje in de zon of halfschaduw, maar doet het op vrijwel iedere plek goed. Alleen extreem natte of extreem droge standplaatsen verdraagt de struik niet.
2. Wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus)
Wilde kardinaalsmuts is een andere inheemse struik die absoluut een plekje in de natuurtuin verdient! Deze tot 6 meter hoog wordende heester bloeit van mei tot en met juni met onopvallende, lichtgroene bloemen. De echte sierwaarde van de wilde kardinaalsmuts zijn echter de rozerode bessen, die zeer in trek zijn bij vogels zoals lijsters (merels, zanglijsters) en mezen zoals koolmezen en pimpelmezen. De bessen verschijnen in de vroege herfst aan de struik.
Naast vogels maken ook nachtvlinders veelvuldig gebruik van wilde kardinaalsmuts. Of beter gezegd: de rupsen van nachtvlinders. Diverse soorten spanners en stippelmotten zetten de eitjes af op kardinaalsmuts. De rupsen voeden zich met de planten totdat ze groot genoeg zijn om te verpoppen naar nachtvlinder. Dit kan als resultaat hebben dat in het voorjaar hele struiken kaal gevreten zijn door de rupsen. De struik herstelt hier in principe vrij gemakkelijk weer van gedurende het seizoen.
Wilde kardinaalsmuts stelt weinig eisen aan de standplaats. Staat het liefste op een plek in de halfschaduw, maar een plek in de volle zon wordt ook verdragen als de grond voldoende vochtig is. Ze hebben een voorkeur voor kalkhoudende grond. Een extra sierwaarde van de plant is de prachtige rode herfstkleur. Tevens is wilde kardinaalsmuts ook zeer goed te gebruiken in een wilde, gemengde haag. Een perfecte allround struik die dus niet in je tuin mag ontbreken!
3. Sporkehout (Rhamnus frangula)
De derde inheemse heester/struik in de lijst is sporkehout, die ook wel vuilboom wordt genoemd. Sporkehout kan tot 5 meter hoog worden en zal het op vrijwel iedere standplaats goed doen (al heeft deze struik graag wat licht, dus een plek in de volle schaduw is niet ideaal). Daarnaast heeft sporkehout een voorkeur voor een wat zuurdere grond.
De grootste troef die sprokehout in handen heeft is de lange bloeitijd. Deze inheemse struik bloeit van mei tot en met september. De bloemen zijn klein en stervormig en wit en groen van kleur. De struik bloeit rijkelijk en lang en is daarom zeer in trek bij nectar-etende insecten zoals bijen en zweefvliegen.
Lees ook: de beste inheemse vaste planten
Ook vlinders zijn gebaat bij de aanwezigheid van sporkehout. Het is een belangrijke waardplant voor het groentje, de citroenvlinder en het boomblauwtje. Daarnaast zijn er ook diverse nachtvlinders die gebruik maken van sporkehout. De bessen die in het najaar aan de struik komen zijn in trek bij veel vogels waaronder lijsters zoals de kramsvogel en grote lijster.
4. Hondsroos (Rosa canina)
Hondsroos is de volgende struik/heester die we tippen. Van nature vind je hondsroos in hagen, houtwallen, mantelvegetaties, struweelranden en als solitaire struiken in halfopen (begraasde) landschappen. Hondsroos groeit op een (matig) voedselrijke, niet te zure bodem. De bodem is droog tot vochtig.
De sierwaarde van hondsroos zijn de bloemen en de rood-oranje rozenbottels. De bloemen verschijnen in juni en juli aan de struik en zijn witroze van kleur. De bottels zijn oranje-rood van kleur en worden tot 2 centimeter groot. Hondsroos kan tot 5 meter hoog worden, maar laat zich goed snoeien (en is daardoor ook heel goed te gebruiken in een natuurlijke gemengde haag).
Sierwaarde bloemen en rood-oranje rozenbottels. Bloeit in juni en juli met witroze bloemen. Kan tot 5 meter hoog worden, laat zich goed snoeien (daardoor ook ideaal om in een gemengde haag te gebruiken).
Het is een ontzettende biodiversiteitsbom. De nectar in de bloemen is in trek bij insecten zoals bijen en zweefvliegen. De rozenbottels zijn uitstekend voedsel voor vogels zoals kramsvogel en koperwiek. De stekels aan de takken zorgen voor een dicht struikgewas, waarin zangvogels veilig kunnen broeden. Daarnaast is het nog de waardplant voor diverse nachtvlinders. Hondsroos mag in een natuurlijke tuin dus eigenlijk niet ontbreken.
5. Eenstijlige meidoorn (Crateagus monogyna)
Een van de bekendste en aantrekkelijkste inheemse heesters is de eenstijlige meidoorn. Deze heester bloeit in mei en juni rijkelijk met witte bloemen. Daarna krijgt de struik rode besjes, die erg in trek zijn bij vogels.
Meidoorn werd vroeger veel gebruikt, in de tijd dat er nog geen prikkeldraad was, als natuurlijke veekering. De stevige doorns kunnen tot 2,5 centimeter lang worden, waardoor het een ideale plant wordt om als haag te gebruiken rondom een weiland. Toen prikkeldraad kwam verdwenen de meidoornhagen langzaam uit het landschap en daarmee ook een groot stuk biodiversiteit.
Meidoorn is namelijk een zeer belangrijke plant voor allerlei dieren. Zangvogels kunnen veilig broeden in de doornstruik, vogels maken dankbaar gebruik van de eetbare bessen en insecten doen zich te goed aan de nectar die in overvloed aanwezig is door de vele bloemen. Tot slot is het een belangrijke waardplant. Tientallen nachtvlinders zijn er afhankelijk van, maar ook de dagvlinder groot geaderd witje heeft de meidoorn als waardplant.
Eenstijlige meidoorn wordt doorgaans tot 4,5 meter hoog en staat het liefst op een plek in de halfschaduw of zon. Daarnaast verlangt deze heester een droge tot vochtige standplaats.
6. Sleedoorn (Prunus spinosa)
Een van de belangrijkste heesters is wat ons betreft sleedoorn. Het is de eerste heester die aan het einde van de winter in bloei komt, waardoor het een zeer belangrijke nectarplant is voor vroeg vliegende insecten zoals vlinders, bijen, hommels en zweefvliegen.
Op het naakte hout krijgt sleedoorn vanaf maart prachtig witte bloemen. De bloei duurt tot ongeveer begin mei. Vanaf de zomer krijgt sleedoorn blauwe besjes, die tot diep in de winter op de struik te vinden zijn.
In het wild kom je sleedoorn tegen in heggen, struwelen, bosranden en als solitaire struik. De struik wordt over het algemeen tot 3 meter hoog. De heester verlangt het liefst een vochtig plekje in de halfschaduw of zon.
Vanwege de doorns is ook sleedoorn een belangrijke broedplek voor zangvogels. Daarnaast is het de waardplant van tientallen nachtvlinders (zoals de boogsnuituil, het donker klaverblaadje en het zwart weeskind). Ook dagvlinders gebruiken sleedoorn graag als waardplant: sleedoornpage, grote vos én groot geaderd witje. Dagpauwoog is een belangrijke bestuiver van sleedoorn.
7. Gelderse roos (Viburnum opulus)
Een andere leuke inheemse heester is Gelderdse roos, een mooie aanvulling op iedere tuin of erf. Deze tot ongeveer 3 meter hoog wordende heester krijgt opvallende witte, schermvormige bloemen en groeit van nature in beekdalen, hagen, struwelen en bosranden.
Gelderse roos staat het liefst op een ietwat vochtige plek, in de halfschaduw of zon. De witte, schermvormige bloemen verschijnen in mei en juni aan de heester. Feitelijk gezien heeft de Gelderse roos twee soorten bloemen: de grote, opvallende, witte randbloemen én de hele kleine groenwitte bloemen in het midden. De grote randbloemen hebben als functie om insecten aan te trekken. De kleine witte, onopvallende bloemen bevatten daadwerkelijk de nectar waarvoor de insecten komen.
Na de bloei verschijnen de rode bessen aan de struik. Deze blijven lang aan de plant hangen, vaak tot diep in de winter. De reden dat de bessen zo lang blijven hangen is omdat ze heel bitter zijn. Pas wanneer er een goede nacht vorst overheen is gekomen verdwijnt de bittere smaak, iets wat vogels ook weten. Vooral lijsters en de bijzondere wintergast de pestvogel komen dan op de bessen af. Met één of meerdere Gelderse rozen heb je dus kans deze fotogenieke wintergast in je tuin of op je erf waar te nemen!
8. Gewone vlier (Sambucus nigra)
Tot slot bespreken we nog de gewone vlier, welke veelal bekend is om zijn (vlier)bessen, waar diverse producten van gemaakt kunnen worden. Iedereen heeft wel eens vlierbessensap, -jam, likeur of pannenkoeken met vlierbloesem gehad!
Gewone vlier wordt tot 7 meter hoog en is daarmee een van de hoogst groeiende heesters uit deze lijst. De witte schermachtige bloemen verschijnen in mei, juni en soms in juli aan de struik. De bestuiving van de bloemen vindt plaats via insecten. Een aantal nachtvlinders, zoals de witte tijger, bijvoetdwergspanner en ligusterpijlstaart gebruiken de gewone vlier als waardplant.
Na de bloei verschijnen de bijna zwarte bessen aan de plant. Vooral spreeuwen zijn dol op deze bessen, die ook grotendeels verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van het zaad dat in de bessen zit.
Lees ook: de beste inheemse bijenplanten
Gewone vlier stelt weinig specifieke eisen aan de standplaats en kan zowel in de zon als halfschaduw geplaatst worden. Alleen een plekje vol in de schaduw moet vermeden worden, omdat ze dan niet goed groeien.
Overzichtstabel
Zie je na het lezen van de 8 soorten door de bomen het bos niet meer? In onderstaande tabel vind je de belangrijkste kenmerken per soort nog eens terug.
| Naam | Belangrijkste kenmerken | Bloemkleur | Bloeiperiode | Besdragend | Goed voor (dieren) |
|---|---|---|---|---|---|
| Gele kornoelje (Cornus mas) | Vroege bloei op kale takken; verdraagt snoei; voorkeur voor kalkrijke grond; zon of halfschaduw | Geel | Februari–april | Ja | Vroeg vliegende bijen, insecten |
| Wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus) | Lichtgroene bloemen; opvallende rozerode bessen; rode herfstkleur; goed in gemengde haag | Lichtgroen | Mei–juni | Ja | Vogels (lijsters, mezen), rupsen van nachtvlinders |
| Sporkehout / Vuilboom (Rhamnus frangula) | Lange bloeitijd; stervormige wit-groene bloemen; voorkeur voor zure grond; zon/half schaduw | Wit-groen | Mei–september | Ja | Bijen, zweefvliegen, dagvlinders (citroenvlinder, groentje, boomblauwtje), vogels |
| Hondsroos (Rosa canina) | Witroze bloemen; rood-oranje bottels; stekelig, goed in gemengde haag; tot 5 m hoog | Wit-roze | Juni–juli | Ja | Bijen, zweefvliegen, zangvogels (kramsvogel, koperwiek), nachtvlinders |
| Eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna) | Witte bloemen; rode bessen; doornig; belangrijke waardplant; goed in zon/half schaduw | Wit | Mei–juni | Ja | Zangvogels, insecten, dagvlinder groot geaderd witje, nachtvlinders |
| Sleedoorn (Prunus spinosa) | Vroege bloei; witte bloemen op naakt hout; blauwe bessen tot in winter; doornig | Wit | Maart–begin mei | Ja | Vroege bijen, vlinders (sleedoornpage, grote vos, groot geaderd witje), zangvogels, nachtvlinders |
| Gelderse roos (Viburnum opulus) | Schermvormige bloemen; twee typen bloemen (rand- en binnenbloemen); rode bessen tot winter | Wit | Mei–juni | Ja | Insecten, vogels (lijsters, pestvogel) |
| Gewone vlier (Sambucus nigra) | Witte schermbloemen; bijna zwarte bessen; tot 7 m hoog; veelzijdig gebruik bessen en bloesem | Wit | Mei–juli | Ja | Insecten, nachtvlinders, spreeuwen |
Kant-en-klaar pakket
Dat waren onze 8 tips voor inheemse struiken/heesters voor een diervriendelijke tuin. Wil je écht een verschil maken, dan kun je het beste meerdere heesters aanplanten. Heb je hulp nodig bij een aantal leuke soorten samen te stellen? Via Sprinklr zijn een aantal kant-en-klaar pakketten te bestellen met daarin meerdere soorten heesters, ieder met zijn eigen specifieke doel. Eventueel is er een emmertje natuurlijk alternatief voor kunstmest bij te bestellen, om te zorgen voor een flitsende start van de heesters in je tuin of op je erf.
Heestermix Vogelparadijs
Met de heestermix Vogelparadijs lok je gegarandeerd vogels naar je tuin. In dit pakket zitten de heesters: eenstijlige meidoorn, gewone vlier, krentenboompje, wilde kardinaalsmuts en wilde lijsterbes. Allen krijgen ze bessen, onweerstaanbaar voor vogels zoals lijsters en spreeuwen. Ga maar klaar zitten met je verrekijker, want dat wordt genieten!
Heestermix Bijenparadijs
In het heesterpakket Bijenparadijs zitten vijf soorten heesters, die gegarandeerd gaan zorgen voor gezoem in je tuin. Gele kornoelje, Gelderse roos, sleedoorn, zoete kers en sprokehout zorgen er samen voor dat bijen van maart tot en met september je tuin komen bezoeken op zoek naar nectar. Ook de rijpe bessen van sommige heesters zullen bijen aantrekken. Garantie op een bijenparadijs dus!
Heestermix Bloeiparadijs
Voor wie houdt van bloemen moet voor het pakket Bloeiparadijs gaan. Hiermee verleng je de bloeiboog van je tuin ongetwijfeld. Egelantier, gele kornoelje, krentenboompje, sleedoorn en wilde kardinaalsmuts zorgen ervoor dat er bloemen in je tuin te vinden zijn, van februari tot diep in de zomer. De geurende bloemen van de egelantier en de bessen van krentenboompje, kardinaalsmuts en sleedoorn na de bloei maken het feestje in je tuin compleet!
Tot slot
Heb jij de keuze al gemaakt voor welke inheemse heesters je gaat! Laat het ons weten door een comment achter te laten, of stuur ons een foto via social media van je nieuw aangeplante heesters (@denatuurvanhier). We zijn erg benieuwd!
Wil je meer tips voor over inheemse planten, een klimaatbestendige tuin of andere tuintips? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Zo blijf je op de hoogte van nieuwe blogs, praktische tuintips en winacties!
Niets meer missen? Volg ons op onze socials!
