Vinken in Nederland: complete gids met soorten, herkenning & zang
Vinken komen in allerlei vormen en kleuren voor. De familie van de vinkachtigen telt wereldwijd meer dan 180 soorten, waarvan er ongeveer 13 in Nederland voorkomen. Het zijn stuk voor stuk herkenbare zangvogels met een stevige, kegelvormige snavel en vaak een opvallende en melodieuze zang.
In deze uitgebreide gids bespreken we alle vinkensoorten die in Nederland voorkomen, inclusief kenmerken, zang, leefgebied en verspreiding. Verderop vind je per soort een overzichtelijke tabel met de belangrijkste kenmerken én handige tips om ze in het veld te herkennen.
De vinkachtigen zijn een familie in de orde van de zangvogels, waar onder andere de vinken, sijzen, kruisbekken en kanaries tot behoren. Wereldwijd zijn er meer dan 180 soorten vinkachtigen, in Nederland komen er ongeveer 13 soorten voor.
Een opvallend kenmerk bij veel vinken is de (in verhouding) grote en krachtige snavel. Deze is vaak kort en kegelvormig. De krachtige snavel gebruiken ze om (overwegend) zaden te eten. Naast zaden wordt het menu door veel soorten aangevuld met insecten en bessen.
Daarnaast zijn veel vinken soorten goede zangers. Vaak hebben ze een krachtige en melodieuze zang met verschillende tonen en trillers. Soorten als de vink, sijs, groenling en distelvink staan bekend om hun gevarieerde en vaak uitbundige zang.
De gewone vink is veruit de bekendste en algemeenste vinkensoort in Nederland (de Natuur van hier)
Alle vinken in Nederland (overzicht)
Hieronder vind je een overzicht van alle in Nederland voorkomende vinkensoorten. Bij elke soort bespreken we kenmerken, zang, voedsel, broeden en leefgebied. Op de soortpagina’s vind je per soort ook nog een uitgebreide tabel met alle kenmerken per soort.
De vinken zijn kenmerkende vogels, die onderling weliswaar van elkaar verschillen, maar toch een aantal gezamenlijke kenmerken dragen. Op basis van deze kenmerken zijn vinken in het veld gemakkelijk te onderscheiden van andere zangvogels zoals gorzen en mezen.
Uiterlijke kenmerken
Vinken hebben een stevige kop met krachtige kaakspieren en een korte, kegelvormige snavel. Hiermee zijn ze in staat om harde zaden te kraken, een van de voornaamste voedselbronnen van veel vinkensoorten. Verder hebben de meeste vinken een compact lichaam, met een een lichaamslengte van 11 tot 18 centimeter en een spanwijdte tussen de 18 en 33 centimeter.
De meeste soorten vinken hebben een kleurrijk verenkleed, met duidelijke patronen op de vleugel of op de staart. Voorbeelden van vinken met een kleurrijk verenkleed zijn vink, groenling en appelvink. Daarnaast is er bij de meeste vinkensoorten sprake van seksueel dimorfisme: mannetjes en vrouwtjes van dezelfde soort verschillen duidelijk van elkaar in verenkleed. Over het algemeen hebben de mannetjes een wat feller en kleurrijker verenkleed en zijn vrouwtjes wat bruiner en doffer gekleed. Meest logische verklaring voor het onderlinge verschil is zodat vrouwtjes dan minder goed opvallen in de vegetatie als ze gaan broeden.
Voorbeelden van vinken waarbij seksuele dimorfisme duidelijk zichtbaar is zijn de vink en de goudvink. Bij appelvinken is het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes dan weer veel minder duidelijk.
Distelvinken zijn, net zoals veel andere vinkensoorten, kleurrijke vogels (de Natuur van hier)
Zang en roep
Naast dat vinken er over het algemeen kleurrijk uitzien, hebben ze vaak ook een krachtige en melodieuze zang. Dit is vaak een rollende of snelle zang, met een bekende strofe erin (zoals de vinkenslag). Ondanks dat ze vrijwel allemaal een uitbundige zang hebben, zijn ze voor het geoefend oor goed uit elkaar te houden en daardoor heel goed op geluid te determineren.
De zang is vaak uitbundig en melodieus, maar naast de zang gebruiken vinkensoorten ook contactroepjes en alarmroepjes om met elkaar te communiceren. Dit zijn over het algemeen korte en krachtige roepjes die ze gebruiken om elkaar te waarschuwen of om met elkaar te communiceren.
De meeste vinkensoorten zijn uitgesproken zaadeters. Evolutionair zijn ze hier ook op aangepast met hun grote, krachtige snavel. Hiermee kunnen ze hardere zaden kraken dan de meeste andere zangvogels. Zaden van grassen, kruiden, cultuurgewassen, struiken en bomen worden allemaal gegeten.
Naast zaden pakken sommige soorten zo nu en dan ook insecten. Dit doen ze met name in de broedperiode wanneer de vraag naar eiwitten het hoogste is. Ze pikken dan insecten, larven, rupsen, bladluizen, etc. van de bladeren in de struiken en bomen en gebruiken deze hoofdzakelijk om aan de jonge dieren te voeren, om groei te stimuleren. Zelf kunnen de ouderdieren in deze drukke periode ook wat extra eiwitten gebruiken.
In het najaar worden er aanvullend door een aantal soorten ook bessen, knoppen en soms zelfs andere plantdelen gegeten. Het menu van vinken verschilt erg per seizoen en ze eten vooral wat er beschikbaar is.
In de winter kun je grote groepen (een paar honderd stuks, soms zelfs meer) vinken bij elkaar zien, die zich verzameld hebben op wintervoedselakkers. Buiten de broedperiode zijn ze minder territoriaal en zoeken ze elkaar op. Op deze manier zijn ze goed beschermd tegen predatoren en zoeken ze gezamenlijk voedsel op de akkers. In deze groepen zie je vaak verschillende soorten vinken zoals: vinken, keepen, groenlingen en distelvinken.
Een groep met verschillende soorten vinken heeft zich verzameld boven een wintervoedselakker. In deze groep vind je vinken, keepen en distelvinken (de Natuur van hier)
Leefgebieden van vinken
De verschillende soorten vinken in Nederland maken gebruik van diverse leefgebieden in het Nederlandse landschap. Zo zijn er soorten, zoals de appelvink, die hoofdzakelijk in loofbos leven. Andere soorten, zoals sijzen en kruisbekken komen meer voor in naaldbossen. Vinken, goudvinken en groenlingen komen daarnaast ook voor in groene tuinen en parken met veel struiken. Invasiesoorten zoals kruisbekken kunnen daarnaast ook in heideterreinen met veel naaldbomen voorkomen. Ook het rivierenlandschap kan een geschikt leefgebied zijn voor een aantal soorten als er een goede afwisseling te vinden is van uiterwaarden, struwelen, wilgen- en elzenbosjes.
Ook zijn er een aantal soorten regelmatig in agrarisch gebied terug te vinden. Kneu, distelvink, groenling en keepen zijn soorten die (in sommige seizoen) veelal in het cultuurlandschap aanwezig zijn, vaak op zoek naar voedsel.
Vinken in de tuin
Ook zijn er een aantal soorten graag geziene tuingasten. Ze komen vooral in de herfst en de winter naar tuinen, wanneer ze in hun directe omgeving minder voedsel kunnen vinden. Ze komen vooral af op zaden, zoals zonnepitten en gemengd strooivoer. Gebruik biologisch vogelvoer om te voorkomen dat vogels pesticiden binnen krijgen Hiervan kunnen ze ziek worden of zelfs dood gaan als ze teveel van bepaalde pesticiden binnen krijgen. Biologisch vogelvoer is hier te bestellen bij Vivara. Met je aankoop draag je ook nog eens bij aan natuurbeschermingsprojecten in heel Europa!
Veel soorten vinken foerageren graag op de grond. Strooi dus wat strooivoer en/of zaden op de grond en doe wat in een voederhuis. Sommige soorten eten ook uit voedersilo’s. De vinken zullen er als eerste op af komen, ook groenlingen zullen in de gaten hebben dat je voer aanbiedt. Bij voedselschaarste kunnen ook keepen,sijzen en distelvinken je tuin bezoeken.
Een aantal vinkensoorten zijn ook graag geziene tuingasten. Zo kun je de vink, distelvink (puttter) en groenlingen geregeld in tuinen zien.
Het belang van een groene tuin voor vinken
Naast vogelvoer aanbieden is het ook belangrijk om je tuin op de juiste manier in te richten voor vinken en andere vogels. Vinken houden niet van strak onderhouden tuintjes, maar van groene tuinen met veel planten, struiken en bomen. Plant zaadplanten zoals kruldistel en grote kaardebol en plant zaaddragende struiken en bomen zoals vlier, meidoorn, berk en els voor voldoende zaden in het najaar. Veel planten en struiken zijn te bestellen bij Sprinklr. Dit is allemaal biologisch gekweekt en dus niet schadelijk voor de vogels.
Zorg voor inheemse planten die zaad vormen in je tuin, hier houden vinken van (de Natuur van hier)
Trekgedrag van vinken
Qua trekgedrag zijn de vinken die te zien zijn in ons land een gevarieerde groep. Er zijn echte standvogels zoals de kneu en appelvink. Daarnaast zijn er ook soorten die deels standvogel zijn, maar ook deels zuidelijk trekken zoals distelvink, vink en groenling. De roodmus is een echte trekvogel en trekt helemaal naar India. Maar er zijn ook soorten die in de winter (gedreven door voedselschaarste) massaal naar ons land komen. Deze vogels noemen we invasievogels en zien we veel bij sijs en kruisbek.
Verschil voor- en najaarstrek
Vogels trekken in het voor- en najaar, maar wist je dat deze twee trekbewegingen erg van elkaar verschillen? Dit geldt ook voor de soorten vinken die je tijdens de voorjaarstrek of najaarstrek ziet.
In het voorjaar trekken vinken en andere vogels in smallere, geconcentreerde stromen, waardoor de trek minder lang en opvallend is. De najaarstrek is de tijd waarin vogels weer vertrekken veel langer uitgestrekt. Daarnaast zijn er meer jonge vogels waardoor er simpelweg meer te zien is. Ook zijn de groepen dan vaak groter, wat spectaculaire beelden oplevert. Als het koud genoeg wordt in het noorden hebben we tijdens de najaarstrek ook meer kans op invasies van soorten zoals barmsijzen, kruisbekken, sijzen en keepen.
Vinken op trek herkennen Wil je vinken op trek gaan spotten, dan zijn er een aantal dingen om rekening mee te houden. Ga op een open plek staan, het liefst hoog in het landschap, of zoek een trektelpost op. Denk aan duintoppen, uitkijkheuvels en dijken. Let op hoog overvliegende vogels die vaak in groepjes of in stromen voorbij komen. En leer de verschillende geluiden die alle soorten maken goed uit je hoofd, zo ga je veel meer zien. Ga het liefst vroeg in de ochtend en vergeet zeker je verrekijker niet!
Bescherming & bedreigingen
Hoewel de meeste vinkensoorten in Nederland nog stabiele populaties hebben, staan ze wel onder druk door veranderingen in hun leefgebied. Intensieve landbouw zorgt voor minder zaden, kruidenrijke akkerranden en struikgewas, waardoor soorten als kneu, groenling en barmsijs afnemen. Ook het verdwijnen van heggen, bosranden en struweelzranden maakt het moeilijker om geschikte broedplekken te vinden.
Daarnaast spelen predatie, ziektes en botsingen met ramen een rol. In de winter kunnen koude perioden leiden tot extra sterfte. Bescherming bestaat vooral uit het behouden en herstellen van natuurvriendelijke tuinen, hagen, struweelranden, zaaddragende planten, wintervoedselakkers en rustige broedgebieden. Door gevarieerde beplanting en minder bestrijdingsmiddelen kunnen zowel tuinen als landbouwgebieden een belangrijk toevluchtsoord voor vinken blijven.
Veelgestelde vragen over vinken in Nederland
Hoeveel vinkensoorten komen er voor in Nederland?
In Nederland worden jaarlijks ongeveer 13 soorten vinkachtigen gezien. Een aantal daarvan broedt hier (zoals vink, distelvink en groenling), terwijl andere soorten vooral doortrekker of wintergast zijn (zoals keep, barmsijs en kruisbek).
Wat is het verschil tussen een vink en een distelvink?
De gewone vink heeft een oranjerode borst, blauwgrijze kop (mannetje) en duidelijke witte vleugelstrepen. De distelvink is veel kleurrijker, met een rood gezicht, zwart-witte kop en felgele vleugelstrepen. Ook de zang van de distelvink is sneller en vrolijker dan de vinkenslag.
Welke vinkensoort hoor je het vaakst zingen in Nederland?
De vink is veruit de meest algemene zanger. Van februari tot juni is hij vrijwel overal te horen. Groenlingen en kneuen zingen ook veel, maar komen minder algemeen voor in tuinen.
Welke vinken zie je het vaakst in de tuin?
De drie meest voorkomende tuinsoorten zijn: vink, groenling en distelvink. Sijzen verschijnen vooral in de winter, afhankelijk van de hoeveelheid berken- en elzenzaad.
Waarom zie ik ’s winters soms grote groepen keep, sijs of barmsijs?
Dat zijn invasiesoorten: hun aantallen wisselen sterk per jaar, afhankelijk van voedselbeschikbaarheid in Noord- en Oost-Europa. In sommige winters zijn ze massaal aanwezig.
Wat eten vinken en andere vinkachtigen?
Het grootste deel van hun dieet bestaat uit zaden. In het voorjaar schakelen veel soorten over op insecten, omdat die meer eiwitten bevatten en belangrijk zijn voor de jongen.
Hoe kan ik vinken aantrekken in mijn tuin?
Plant inheemse struiken (zoals meidoorn en lijsterbes), laat vaste planten in zaad schieten en voer bij met zonnebloempitten of een zadenmix. Een rustige, groene tuin is ideaal voor vinken.
Welke vinkensoorten broeden in Nederland?
Broedvogels zijn onder andere de vink, distelvink, groenling, kneu, sijs en goudvink. Keep, barmsijs, kruisbek en grote kruisbek broeden hier niet structureel.
Wat is het verschil tussen een kruisbek en een grote kruisbek?
De grote kruisbek is groter, zwaarder gebouwd en heeft een stevige, diepe snavel. Zijn roep klinkt lager. De grote kruisbek is een zeldzame invasievogel, terwijl de gewone kruisbek vrijwel jaarlijks aanwezig is.
Wat is de zeldzaamste vink in Nederland?
De Europese kanarie, roodmus en grote kruisbek behoren tot de zeldzaamste soorten die in Nederland worden gezien.
Hoe herken ik het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes vinken?
Bij de meeste soorten zijn mannetjes fel gekleurd (rood, geel, blauw, groen tinten), terwijl vrouwtjes meer bruin of beige zijn. Bij sijzen zijn vrouwtjes sterk gestreept, terwijl het mannetje een zwarte kap heeft.
Waarom zingen vinken?
Vinken zingen om hun territorium af te bakenen, een partner aan te trekken en contact te houden met soortgenoten. De zangperiode loopt van februari tot juni, al zingen sommige soorten ook in de winter.
Meer lezen per soort
Wil je meer lezen over een specifieke vinkensoort? Ga dan via onderstaande link naar de betreffende soortpagina. De soortpagina’s zijn nog in aanbouw, dus het is nog niet mogelijk om door te klikken. Kom later terug om de soortpagina’s te bekijken!
Heb jij alle vinkensoorten in Nederland al gezien?! Laat het ons weten door een comment achter te laten, of laat het ons weten via Instagram (@denatuurvanhier). We zijn erg benieuwd!
Wil je meer weten over vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën en vlinders in Nederland? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Zo blijf je op de hoogte van nieuwe blogs, praktische natuurtuin tips en winacties!
