Vogelen in RivierPark Maasvallei in Limburg. In dit gebied vormt de Maas de grens tussen België en Nederland en is, na jarenlang werken aan waterveiligheid, veel nieuwe natuur ontstaan. Samen met podcastmakers Tjif en Tjaf ontdekten we dit gebied. In deze blog lees je alles over dit dynamische gebied van grindbanken, grindgaten en ooibossen dat gestuurd wordt door het water van de Maas. In de podcast hoor je wat we allemaal tegen zijn gekomen in het grensoverschrijdende natuurgebied.
Omslagfoto: blauwe reiger in RivierPark Maasvallei (de Natuur van hier)
Inhoudsopgave
RivierPark Maasvallei
RivierPark Maasvallei is een groot en uitgestrekt waarin zo’n 3500 hectare wilde natuur te vinden is. De Maas loopt als een levensader door het gebied heen en bepaalt grotendeels hoe het gebied eruit ziet. Van Borgharen (nabij Maastricht) tot in Maasbracht strekt het RivierPark zich uit en bevind je je in een dynamische mozaïek van bloemrijke uiterwaarden, ooibossen, grindgaten, nevengeulen, grindbanken en oude Maasarmen. Het nog relatief jonge gebied heeft een grote aantrekkingskracht op watervogels en herbergt bijzondere flora. Verder voelt ook de bever zich er thuis en zijn er ook steeds vaker waarnemingen van otter(sporen). Vogelen in RivierPark Maasvallei laat je kennis maken met meer dan vogels.
Grensmaasproject
Het gebied van Borgharen tot aan Roosteren mag wel als het bijzonderste (en mooiste?) deel bestempeld worden. Hier is het unieke plan tot uitvoering gekomen waarbij een combinatie wordt gerealiseerd van waterveiligheid, natuurontwikkeling en grindwinning.
In 2008 ging het zogenaamde Grensmaasproject van start. Van Borgharen tot Roosteren is er de afgelopen 17 jaar hard gewerkt om oevers af te graven en de stroomgeul te verbreden én om grind langs de Maas te winnen (waardoor grindgaten zijn ontstaan). Alles met het oog op grindwinning, waterveiligheid en het creëren van nieuwe natuur. Als het project in 2027 is afgerond, is er zo’n 1250 hectare aan nieuwe natuur bijgekomen in RivierPark Maasvallei. Het project wordt gefinancierd met de grindwinning.
Doordat er geen scheepsvaart plaatsvindt op de Grensmaas en het totale gebied nu vergroot en verbreed is, wordt het een zeer interessante plek voor vogels, zoogdieren en andere dieren om er te leven. De grindgaten die ontstaan zijn na de grindwinning worden door de grindmaatschappijen nog aangepast, zodat deze in de toekomst een ecologische waarde in het gebied kunnen vervullen. Op onderstaande afbeelding heeft Ark Rewilding schematisch weergegeven hoe het gebied aan het veranderen is (Ark Rewilding).
Lees ook: op zoek naar bijzondere soorten in het Kempen~Broek
Interessante locaties in RivierPark Maasvallei
Door de uitgevoerde werkzaamheden (en werkzaamheden die nu nog worden uitgevoerd) over een lengte van ongeveer 43 kilometer, zijn er langs de Grensmaas veel interessante locaties ontstaan. Hier bespreken we er een aantal. Het gebied kenmerkt zich doordat je op veel plekken mag struinen. Buiten de locaties die we hier noemen zijn er echter nog veel andere plekken te ontdekken, de ene nog mooier dan de andere. Bezoek je het gebied, ga dan zeker niet alleen bij onderstaande locaties kijken, maar ga ook zelf op avontuur. Struin zelf de Maas af, op deze manier leer je het gebied pas écht kennen.
Nederlandse zijde
Iedere locatie in RivierPark Maasvallei is uniek en kan per seizoen totaal verschillend zijn. De voornaamste reden hiervoor is het dynamische karakter van het natuurgebied en het wisselende waterpeil. De Maas is een regengevoerde rivier, waardoor de waterstanden erg kunnen fluctueren. Het gebied wordt begraasd door Galloways en koninkspaarden. Zij zorgen er mede voor hoe het landschap eruit ziet, er ontstaat een bepaalde structuur en paadjes bijvoorbeeld. Het is aan te bevelen om gebieden in wisselende seizoenen en jaren te bezoeken. Ieder bezoek zal tot een andere ervaring leiden.
Je kunt zowel de Nederlandse als de Belgische zijde op dezelfde dag combineren. Er zijn op verschillende plekken langs de Maas pontjes, waarmee je over de Maas kunt. Niet ieder pontje is geschikt om met de auto over te steken, dus kijk hier voor je op pad gaat even naar. Dit kun je handig checken met Google Maps.
Itteren
Bij Itteren is ruim tien jaar gewerkt aan de herinrichting van het Maasdal. Dit heeft een prachtig resultaat gekregen: een ruig, dynamisch landschap waar je vrij kunt struinen. De Maas heeft meer ruimte gekregen. In de Maas en rondom de Maas ontstaan grindbanken, plassen en gevarieerde, levendige oevers.
Je kunt hier onder andere de ijsvogel, cetti’s zanger, oeverlopers, kievit en grote zaagbek (winter) tegenkomen. Het gebied ziet er elk seizoen anders uit en verrast je elke keer weer. In mei van dit jaar heeft er zelfs enige tijd een zeer zeldzame vorkstaartplevier vertoeft.
Koeweide – Grevenbicht
Bij de Koeweide zijn de werkzaamheden op moment van schrijven nog in volle gang. Eind 2027 zouden de werkzaamheden afgerond moeten zijn. Dan kan de natuur eindelijk weer haar gang gaan. De verbrede stroomgeul is een vogelrijk gebied in ontwikkeling. Er is een uitkijkpunt aanwezig. In het uitkijkpunt vind je allerlei informatie over vogelsoorten, de ontwikkeling, geschiedenis en vondsten in het gebied.
Vogels die je hier kunt tegenkomen, zijn bijvoorbeeld visdief, scholekster, kleine plevier, bontbekplevier en boomvalk. Hoewel er nog gewerkt wordt, is het gebied nu al de moeite waard om te bezoeken.
Belgische zijde
Ook aan Belgische zijde is het RivierPark Maasvallei volop in beweging. Hier zie je hoe oude grindwinningsgebieden veranderen in ruige natuur, met nieuwe plassen en geulen. Net als aan de overkant van de Maas mag je in veel gebieden vrij struinen.
De dynamiek van de rivier bepaalt hier het landschap. Dat betekent dat sommige paden tijdelijk onder water kunnen staan of dat je zomaar oog in oog staat met konikpaarden of Gallowayrunderen.
Net als aan Nederlandse zijde is het ook hier de moeite waard om in verschillende seizoenen terug te komen. Door het wisselende waterpeil en de voortdurende ontwikkeling is geen bezoek hetzelfde. En het mooiste? Veel van de Belgische gebieden liggen direct tegenover Nederlandse natuurgebieden — dus je beleeft de Maas echt van twee kanten.
Rotem – Bichterweerd
Dit gebied bestaat uit graslanden, grote grindplassen met eilandjes en struinnatuur. Je kunt hier onder andere diverse eendensoorten zoals krakeend, kuifeend en bergeend zien. Verder maak je ook kans op zwarte stern of witgat en roofvogels als rode wouw en soms zeearend.
Negenoord-Kerkeweerd
Ook hier heeft grindwinning plaatsgevonden en vindt het nog steeds plaats in de buurt. Hier is het gebied nu in ontwikkeling naar ruige, vrije natuur. Er zijn hier veel plassen, opkomende wilgenbossen, struweel, en open oevers. Er zijn wandelpaden aanwezig en een uitkijktoren, gemaakt van klei en ander natuurlijk materiaal uit de omgeving.
Je kunt hier onder andere lepelaar, grauwe klauwier en zomertortel tegenkomen. Ook hier maak je kans op rode wouw en zwarte wouw.
Soorten van RivierPark Maasvallei
Het uitgestrekte en afwisselende landschap heeft een grote aantrekkingskracht op veel planten- en diersoorten. Doordat de verschillende grindwingebieden op andere momenten zijn opgeleverd, zijn er kleine natuurgebieden van verschillende leeftijden ontstaan, die allemaal met elkaar via de Grensmaas zijn verbonden. Zo zijn er kale grindbanken te vinden, bloemrijke graslanden die open worden gehouden door grazers en dichte ooibossen van wilgen en populieren. Het wisselende waterpeil zorgt ervoor dat deze gebieden zo nu en dan onder water komen te staan. Deze wisselende omstandigheden zorgen voor een rijke biodiversiteit in het gebied, ondanks dat de meeste natuur in het gebied nog erg jong is.
Grote grazers
Een belangrijk natuurlijk proces in het natuurgebied wordt gevormd door grote grazers. In RivierPark Maasvallei worden vooral konikpaarden en Galloway runderen ingezet om het (half)open landschap te behouden. De dieren zijn jaarrond in het gebied aanwezig, en met hun natuurlijke gedrag zorgen ze voor een afwisselend landschap waarin veel dieren zich thuis voelen.
Het gedrag van de grazers bepaalt voor een groot deel hoe het landschap in RivierPark Maasvallei eruit ziet. Door het grazen blijft het gebied open. In het open veld zijn er enkele doornachtige struiken zoals meidoorn, sleedoorn en diverse rozensoorten die ontkomen aan het graasgedrag en uitgroeien tot een volwaardige struik, die zeer belangrijk is voor vogels om in te schuilen, te broeden of om vanuit te zingen. Op plekken waar de grazers minder komen, ontstaan ooibossen van wilgen, elzen en populieren.
De poep van de koniks en de Galloways wordt verspreid in het landschap achtergelaten en trekt allerlei insecten aan. In combinatie met de kruidenrijke vegetatie en de (vaak) solitaire doornstruiken zorgt dat insectenetende vogels zich hier helemaal thuis voelen.
Vogelsoorten
De insectenetende vogels die je in dit halfopen landschap kunt tegenkomen zijn onder andere de roodborsttapuit, gele kwikstaart en grasmus. Grotere insecten zoals kevers die worden aangetrokken door de mest van de grote grazers zijn ideale prooien voor de grauwe klauwier. De wat meer open uiterwaarden zijn geschikte plekken voor veldleeuwerik en graspieper en aan de oevers van de Grensmaas vliegen oeverzwaluwen op en af. In de gebieden met wat meer bomen verspreid in het landschap heb je daarnaast kans om het prachtige gekoer van de zomertortel te horen.
Lees ook: de teloorgang van de zomertortel en de opkomst van de bijeneter
Steltloperachtigen
Ook de orde van steltloperachtigen is goed vertegenwoordigd in het waterrijke gebied. Pioniersoorten kleine plevier en (in mindere mate) bontbekplevier speuren op karakteristieke wijze (lopen-stoppen-pikken) naar insecten op grindbanken en aan de oevers van de Grensmaas. Ook andere steltlopers zoals witgat, oeverloper en groenpootruiter zijn op dergelijke wijze regelmatig waar te nemen, terwijl scholeksters en kieviten luid roepend overvliegen.
Meeuwen en sternen zijn verder ook veelvuldig in de gebieden te vinden. Eilanden in de grindplassen zorgen dat kokmeeuwen er veilig kunnen broeden. In deze kolonies worden vaak ook visdieven, zwartkopmeeuwen en zwarte sterns gezien.
Roofvogels
Uiteraard zijn er ook roofvogels in de Maasvallei te vinden. Soorten als buizerd, torenvalk en boomvalk broeden in het gebied. Rode wouw en zwarte wouw broeden in de buurt van Rivierpark Maasvallei en zijn daardoor ook vaak in het gebied te zien. Ook visarend en zeearend worden soms in het gebied waargenomen.
En verder
Eenden, ganzen en zwanen zijn daarnaast ook goed vertegenwoordigd. In de zomer zie je onder andere krakeend, kuifeend en bergeend. In de winter zijn leuke soorten zoals het nonnetje en de grote zaagbek op de Grensmaas te zien. Zo nu en dan wordt er in de Maasvallei ook regelmatig een zeldzaamheid zoals een kleine topper of een bronskopeend ontdekt.
Tot slot zijn ook nog de wat grotere watervogels in RivierPark Maasvallei te vinden. Blauwe reiger en grote zilverreiger zijn bij praktisch iedere plas aan te treffen. Sporadisch worden ook andere reigersoorten zoals kleine zilverreiger, koereiger en kwak gezien. Ook lepelaars zijn steeds vaker bij grindplassen te zien.
Zoogdieren
Tot slot dienen we nog de zoogdieren te benoemen en dan met name de bever. De bever heeft het natuurgebied RivierPark Maasvallei omarmt en vormt het landschap naar zijn zin. De werklust van dit bijzondere dier zorgt ervoor dat er veel dode bomen (staand en liggend) zijn, wat de biodiversiteit in het gebied enorm verhoogt. In 2024 zijn ook weer sporen van de otter in het Grensmaasgebied gevonden. De terugkeer van dit bijzondere roofdier is een teken dat dit weelderige en dynamische ecosysteem zich aan het herstellen is.
Niets meer missen? Volg ons op onze socials!